الگو­های ذهنی

الگو­های ذهنی

چهارچوب ذهنی هر کس در اثر تجارب قبلی شکل گرفته است. گاهی اوقات برای­مان فرصت‌­ها و امکاناتی به ­وجود می­آید که با استفاده از آن­ها می­توانیم زندگی خود را دگرگون کنیم. اگر از الگو­های ذهنی خود خارج شویم؛ متوجه می­گردیم که بسیاری از گرفتاری­‌ها و مشکلات زندگی، در واقع فرصت‌هایی استثنایی هستند که برای­مان پیش­ آمده. در دنیا هیچ چیزی به خودی خود دارای معنی نیست، بلکه درک، احساسات، رفتار و واکنش‌های ما به آن­ها معنا می­دهند. هر احساسی فقط در زمینه و چهارچوب خاصی معنی پیدا می­کند، به بیانی: بدبختی مفهومی انتزاعی است

ما وقایع را برحسب تجارب قبلی خود تفسیر می­کنیم. در بسیاری از اوقات، اگر چهارچوب­ عادات را کنار بگذاریم، پی به روش‌های تازه‌تری می­بریم. باید توجه داشته باشیم که ادراک و تصورات، اموری ایجادی و انتزاعی هستند. یعنی اگر چیزی را نامطلوب و زیان بخش می­دانیم در اثر پیامی است که درگذشته به ذهن داده‌­ایم و براساس آن برخی موضوعات را واقعی می‌­انگاریم. اگر چهارچوب‌های ذهنی خود را عوض کنیم و از زاویه­ دیگری به موضوع نگاه کنیم، می­توانیم عکس‌العمل دیگری نشان دهیم. تغییر تصورات و ادراک بلافاصله روحیات و رفتار را عوض می­کند. موضوع بازسازی الگو­های ذهنی نیر همین است.

در اصل ما دنیا را آن چنان که هست نمی­‌بینیم، زیرا ماهیت امور از نقطه نظرهای گوناگون قابل تفسیر است، بلکه نقشه‌ها و تصوراتی که در ذهن داریم، دنیای ما را می‌سازند. بیش­تر اوقات تجربیات قبلی توانایی ما را برای دیدن واقعیاتی که در اطراف ما می­گذرند، محدود می­سازند. با این وجود برای دیدن واقعیات راه­‌های متعددی وجود دارد. دلالی که بلیط‌های مسابقه فونبال را در بازار سیاه گران­تر می­فروشد به نظر، فرد سودجوئی است، اما از نظر کسانی که بلیط گیرشان نیامده، یک نعمت به حساب می­آید. بهترین راه برای تبدیل افکارمنفی به مثبت، تغییر الگو­های ذهنی است.

تغییر چهارچوب­ ذهنی هم در زمینه­ برقراری ارتباط با خود و دیگران دارای اهمیت است. اهمیت آن در ارتباط با خود، معنایی است که به هر واقعه می­دهیم. کسی که بتواند چهارچوبی معین را ایجاد کند قدرت نفوذ در دیگران را دارد.

بیش­تر موفقیت‌های بزرگ، بر پایه­ تغییر الگو­های ذهنی، یعنی تغییر تصورات و چگونگی ادراک و تغییر احساس یا رفتار صورت گرفته است. نفوذ در افراد و تشویق و ترغیب آنان چیزی جز تغییر الگو­های ذهنی آنان نیست. بیش­تر ساختمان چهارچوب­ ذهن ما را دیگران می­سازند، نه خودمان. تبلیغات و رسانه‌­ها یکی از عوامل موثر بر چهارچوب ذهن می­باشند، که به­ سادگی تحت­ تاثیر آن قرار می­گیریم. تبلیغات عملی است که شرکت‌های بزرگ صنعتی یا رسانه­‌های همگانی تلویزیون و مطبوعات انجام می­دهند تا الگو­های ذهنی مردم را عوض کنند.

بسیاری از ما، کار بازسازی الگو­های ذهنی را، در ارتباط با دیگران آسان­تر به انجام می­رسانیم تا در رابطه با خودمان. افراد کمی به فکر چگونگی تغییر چهارچوب­های ذهنی­شان هستند. گفتیم یکی از راه‌های تغییر چهارچوب ذهنی آن است که واقعه یا رفتار معینی را به صورت دیگری معنی کنیم. در مواردی که مشکل پیچیده‌ای رخ دهد، شاید لازم باشد یک رشته تغییرات کوچک در چهارچوب ذهنی بدهیم تا به تدریج حالت روحی دل­خواه حاصل شود.

با تغییر الگو­های ذهنی تقریباً می­توان افکارمنفی را از میان برد

نکته­ مهم این است که همه رفتار انسان دارای هدفی است. کسی که سیگار   می­کشد قصدش این نیست که مواد سرطان‌­زا را وارد ریه خود کند، بلکه سیگار، در بعضی از موقعیت­‌های اجتماعی به او آرامش و احساس راحتی می­بخشد، یعنی سیگار کشیدن برای او نتیجه­ خاصی دارد و آن را جهت رفع نیازی می­کشد. بدین جهت در برخی موارد تغییر رفتار، بدون روبرو شدن با نیازی که در پشت آن­ پنهان شده غیرممکن است. می­توان کاری کرد که افراد نسبت به سیگار تنفر پیدا کنند، اما به نظر باید رفتار تازه­ای را جایگزین آن کرد طوری که عوارض منفی نداشته باشند. اگر سیگار موجب احساس آرامش، اعتماد و تمرکز در فرد می­شود، باید کاری کنیم که نیازهای مزبور به نحوی حساب شده، توسط رفتار جایگزین رفع شود.

معمولا توجه ما بیش­تر به راه‌­هایی است که بتوانیم افکار و رفتار منفی را به مثبت تبدیل کنیم. رهبران و استادان فن ارتباطات در تغییر الگو­های ذهنی مهارت دارند. آنان می­دانند که چگونه در افراد انگیزه ایجاد کنند و روحیه­ آنان را تقویت نمایند و برای این کار از هر اتفاقی بهره ­برداری می­کنند. داستان معروفی از «تام واتسون» نقل می­کنند که یکی از کارکنانش اشتباه بزرگی مرتکب شد و مبلغ ده میلیون دلار به شرکت ضرر زد. این کارمند به دفتر «واتسون» احضار شد، او به محض ورود گفت: «تصور می­کنم باید استعفا دهم»، «تام واتسون» گفت: «شوخی می­کنید. ما همین الان مبلغ ده میلیون دلار بابت آموزش شما پول داده‌­ایم».