راه‌های پالایش فکر :
ممکن است این سوال پیش بیاید که چگونه میتوان فکر صحیح داشت و ذهن را از افکار مزاحم و منفی پاک ساخت؟ در پاسخ میتوان به راهکارهایی اشاره کرد:
۱- تلقین: یکی از بهترین شیوه‌هایی است که در پالایش فکر میتواند مفید باشد. به کمک تلقین، افکار مثبت و سازنده جایگزین افکارمنفی و مخرب میشوند، اما از طرفی دیگر تلقین منفی که مبتنی بر توهم و خیالات واهی و هجوم افکارمنفی است هم میتواند آثار ویرانگری بر روان آدمی بگذارد. مثلا اگر کسی به خود بقبولاند که برای هر شکستی، فرصت جبرانی است و همه راه‌ها بسته و همه کوچه‌ها بن‌بست نیست و پایان شب سیه سپید است، با این تفکر مثبت، تولید انرژی میکند و امیدوارانه میتواند به دنبال راه‌حل باشد.
۲- توجه به نقاط مثبت: یکی دیگر از راهکارهای پالایش افکار، پافشاری بر نقاط قوت و خاطرات خوش گذشته است. اگر کسی در وضعیت ناخوش‌آیندی قرار گرفت نباید گذشته روشن خود را نادیده بگیرد و احساس کند همیشه در سختی و گرفتاری به سر برده است، بلکه دیروز پُرافتخاری داشته که با مرور خاطرات آن، میتواند از دام منفی‌نگری رهایی یابد.
۳- برقراری مناسبات دوستانه: روابط سازنده، پاسخگوی نیازهای روحی و روانی است و دریچه‌های مطمئنی را بر خوشبینی و مثبت‌نگری میگشاید. ازاینرو لازم است از دوستی با منفی‌گرایان اجتناب کنید و مصاحبت با دوستان خوشبین و مثبت‌نگر را در اولویت قرار دهید. «این، یک حقیقتی است؛ انسان اگر همیشه با آدم‌های بد بنشیند همه انسان‌ها را بد می‌بیند؛ یعنی خوبی‌ها را هم نمیتواند تصور کند که خوبند. کما این که عکس‌اش هم صادق است؛ کسی که همیشه با خوبان نشسته باشد همه مردم را خوب می‌بیند و دیگر بدها را هم نمیتواند بد ببیند» (فلسفه تاریخ- مرتضی مطهری- ج۱- ص ۱۹۷)
۴- توجیه عمل دیگران: یکی از راه‌های مثبت‌نگری، تصحیح رفتار مردم است. «تا زمانی که میتوانیم برای سخنان دیگران توجیه صحیحی بیابیم نباید به آنها گمان بد ببریم» (علی (ع)- نهج البلاغه، قصار ۳۶۰) مثلا اگر به دوستان سلام کردیم و پاسخی نشنیدیم، نباید او را متکبر بخوانیم؛ بهتر است بگوییم شاید سلام ما را نشنیده است.
هیچ کافر را به خواری منگرید که مسلمان مردنش باشد امید
۵- خردگرایی: بدبینی و منفی‌نگری چه بسا حاصل تکیه بر حدس و گمان و پیش داوری باشد، درحالی که اگر ملاک قضاوت، علم و یقین باشد، نگرش انسان تغییر خواهد کرد. تا زمانی که انسان از کسی کردار و رفتار بدی ندیده، نباید به او بدبین شود، زیرا شنیدن یا حدس و گمان، معیار خوبی و بدی اشخاص نیست. «از علی (ع) سوال شد: فاصله میان حق و باطل چه اندازه است؟ فرمود: چهار انگشت. آنگاه دست خود را بر گوش و دو چشم خویش گذاشت و فرمود: آنچه چشم‌هایت دیده، حق و آنچه گوش‌هایت شنیده، بیشتر نادرست است» (بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۱۹۶)
۶- ورزش و تفریح: آنچه در تعادل روحی انسان موثر است، در تقویت روحیه مثبت‌نگری نیز تاثیر دارد. تنوع در زندگی، ورزش و تفریحات سالم، علاوه بر اینکه فشار روانی را کاهش میدهد، روحیه خوشبینی را در افراد قوت می‌بخشد. نکته دیگری که در پالایش فکر موثر است، تفاوت قایل شدن میان حادثه و تفسیر حادثه است. انسان‌های مختلف از یک حادثه مشابه، تعبیرها و تفسیرهای متفاوتی دارند؛ خوش‌بینان، برداشتی مثبت و بدبینان، تلقی ناگواری از آن واقعه ارائه میدهند. «وقتی میخواهیم کسی را دوست داشته باشیم؛ میتوانیم بسیار صبور باشیم و وقتی تصمیم میگیریم که از آدم‌ها برنجیم بر اشتباهات آنان دقیق میشویم؛ به عبارت دیگر نوع احساسی که درباره دیگران داریم به رفتار آنها بستگی ندارد، بلکه به نگرش خود ما مربوط است» (آخرین راز شاد زیستن- اندرو ماتیوس- ترجمه وحید افضلی‌راد- ص ۹۶)
ذهن همانند انباریست که اطلاعات درست ونادرست را روزانه در آن می ریزیم .برای پالایش آن هم با صبر و دقت کافی وحوصله افکار مزاحم وغیر ضرور از آن راباید به تدریج پالایش کنیم .نیاید تصور کنیم افکاری که درطی دوران در ذهن ما جمع شد ه اند را یکباره از خود دور کنیم . یادداشت کردن روزانه افکار منفی روی کاغذ وخط زدن آنها می تواند هم زمان آن فکر وتصور منفی را از ذهن ماپاک کند والبته باید این کار استمرار داشته باشد همانند پاک کنی که اشتباهات رابوسیله آن پاک می کنیم این اقدام موثر است وتجربه گردیده است .