روانشناسی

عوامل رشد اعتماد به‌نفس

عوامل رشد اعتماد به‌نفس - دکتر طباطبایی
نوشته شده توسط افشین طباطبایی

عوامل رشد اعتماد به‌نفس

عوامل زیادی در رشد اعتماد به­ نفس موثرند. نیت والدین در بروز احساس­شان به فرزندان، به­ خصوص در سنین پایین، نقشی قاطع و اساسی دارد. وقتی پدر و مادر نسبت به فرزندان­شان پذیرشی بی‌قید و شرط دارند، کودکان چون همواره احساسات مثبت دریافت می­کنند، استحکام روانی پیدا می­کنند. اگر یک یا هردو والدین انتقاد یا حمایت بیش از حد بکنند و تلاش­های فرزندشان را به­­ سوی استقلال تشویق نکنند (یا در مقابل­ش مقاومت کنند)، امکان دارد فرزند احساس بی‌­عُرضگی، فرومایگی یا فرودستی و درجه دو بودن کند. اما اگر والدین تلاش‌های کودک را برای اتکا به خود تحسین و ترغیب نمایند و حتا زمانی که اشتباه می­کند به او عشق بورزند، اعتماد به­‌نفس فرزند نتیجه­‌ طبیعی این رفتار خواهد بود.

شاید تعجب کنید که عدم اعتماد به ­نفس الزاما ربطی به بی‌عُرضگی ندارد. درواقع اکثر مواقع عدم اعتماد به ­نفس نتیجه­‌ تمرکز بیش ­از اندازه بر خواسته‌های غیرواقع گرایانه­‌ اطرافیان به ­خصوص والدین و جامعه است.

تا احساس «نمی‌توانم» با ماست، عدم اعتماد به­‌نفس هم در ماست. البته یک سری استدلال‌های ذهنی هم داریم که ما را به­ حس «نمی‌­توانم»، می‌کشاند و انرژی­ مثبت‌مان را می­‌گیرد. برای کسب اعتماد به ­نفس بیش­تر، بهتر است؛ قبل از انجام هرکاری در مورد آن فکر کنیم. کسانی که اعتماد به­ نفس ندارند، نه تنها روش­‌های درست کسب انرژی (کارمایه) را نمی­دانند، بلکه اغلب هم در راه‌های منفی، انرژی­شان را از دست می‌دهند.

بسیاری از افراد، حتا آن­هایی که خوش برخورد و صمیمی به ­نظر می‌­رسند، با ضعف اعتماد به ­نفس دست به گریبانند. اما خوش­بختانه می‌توان گام­‌های اولیه­ را برداشت تا احساس بهتری نسبت به خود داشت و در مسایل اجتماعی آسوده‌تر بود.

ویژگی‌های اعتماد به‌نفس:

استقلال عمل: افراد برخوردار از اعتماد به­ نفس، درانجام کارهای خویش مستقل عمل می­کنند و از وابستگی به دیگران دوری می­‌جویند، آن­ها دراعمال فردی و اجتماعی به توانایی­‌های خویش تکیه می­کنند و با توجه به استعدادهای­شان، وارد میدان می­گردند، این بدان معنا نیست که فرد از مشارکت و مشاوره با دیگران سر باز می­زند، بلکه در کنار هم فکری و مشارکت، استقلال خویش را حفظ کرده و زیر چتر دیگران زندگی نمی­کند.

مسوولیت‌پذیری: شخص دارای اعتماد به­ نفس، مسوولیت خود را با اطمینان کامل می‌پذیرد و از هرگونه ضعف و سُستی دوری می­جوید، او هم­چنان که سعی در ارایه نقشی مثبت دارد، تکالیف فردی، خانوادگی و اجتماعی خود را هم به ­نحو مطلوب انجام می­دهد.

پیشرفت‌گرا: انسانِ مثبت‌گرا و دارای اعتماد به ­نفس، درصدد پیشرفت و افزایش قابلیت‌ها و توانایی­‌های خویش است و برای رسیدن به جایگاه برتر، تلاش و کوشش می­کند.

جدیت و سخت‌کوشی: این امتیاز سبب ایجاد روحیه‌ تلاش، پیگیری و مقاومت در انسان می­شود و فرد را از بی­ارادگی و سُست عنصری نجات می­دهد.

پذیرش­ ناکامی­‌ها: آگاهی از محدودیت‌ها و واقعیت­‌های موجود می­تواند تصویری واقع­‌بینانه به انسان ارایه کند، اگرچه با شناخت توانایی­ها می­توان در کسب موفقیت روزافزون گام برداشت، اما قبول شکست و ناکامی به­­ عنوان یک واقعیت در زندگی به کسب تجربه برای نیل به پیروزی کمک می­کند.

موثر بودن: توانایی تاثیرگذاری بر دیگران، معجزه­‌ اعتماد به­ نفس است. شخص دارای اعتماد به­ نفس چون برای خود حرمت ­و عزت قایل است، از قله­‌ توانایی­هایش بالا رفته و با بروز استعدادهای عالی، دیگران را تحت­ تاثیر و زیر نفوذ خویش قرار می­دهد.

اعتماد به ­نفس دیدگاهی است که به افراد اجازه می­دهد تا از خود تصویری مثبت و واقعی داشته باشند. افراد با اعتماد به ­نفس به توانایی‌های­شان تکیه می­کنند. آنان بر زندگی­شان تسلط داشته و باور دارند قادر به برنامه ­ریزی برای انجام هرکاری در طیفی منطقی هستند. البته داشتن اعتماد به­ نفس به این معنی نیست که فرد توانایی انجام هرکاری را دارد. افراد دارای اعتماد به­ نفس چون واقع­گرا هستند. حتا وقتی که بعضی از انتظارات­شان برآورده نمی­شود، دیدگاه مثبت‌شان را حفظ می‌کنند.

آن­هایی که اعتماد به‌نفس کمتری دارند برای این­که در مورد خودشان احساس خوبی داشته باشند به مقدار زیادی به تایید دیگران وابسته هستند. آن­ها معمولا از ریسک اجتناب می­کنند (به ­خاطر این­که از شکست می‌­ترسند) و معمولا انتظار موفق شدن ندارند. معمولا خودشان را دست کم می­گیرند و اگر تشویق یا تحسین بشوند آن­ را کوچک جلوه می­دهند یا رد می­کنند.

برخلاف این افراد، آدم­های با اعتماد به ­نفس، ریسک طرد شدن از طرف دیگران را قبول می­کنند، به ­خاطر این­که به توانایی­های خودشان اعتماد دارند. آن­ها خودشان را همان­گونه که هستند، می‌پذیرند و چنین حسی ندارند که باید خودشان را وفق بدهند تا پذیرفته شوند.

باورهای ذهنی اشتباهی که بر اعتماد به­ نفس تاثیر سوء می‌گذارند

۱) «برای کسب موفقیت باید حمایت یا تایید همه­‌ افراد خانواده و دوستانم را به دست آورم».

تفکرمنطقی جایگزین: اهداف کمال­گرا و غیرقابل دسترس ما را به­ جایی نمی‌رسانند. بهتر این است که معیارها و ارزش‌های فردی داشته باشیم که وابسته به تایید دیگران نباشند.

۲) «باید فردی کامل و قابل و توانا باشم تا در همه­‌ امور زندگی موفق شوم».

تفکرمنطقی جایگزین: چنین تفکری هم غیرقابل­ دسترس است به این معنی ­که ارزش‌های شخصی با دستاوردهای فردی تعریف می­شود، تا به رضایت شخصی کمک کند اما فرد را ارزشمندتر نمی­کند. درصورتی که ارزش انسانی یک صفت ذاتی است که همه­‌ افراد بشر دارای آن هستند.

۳) «تمام گذشته‌ من مهم است و احساسات و رفتار من در زمان حاضر را هم بازی می­دهد».

تفکرمنطقی جایگزین: اعتماد به­ نفس به خصوص در مقابل اثرات روانی ناشی از دوران کودکی آسیب ­پذیر است، گرچه آثار این آگاهی می­تواند بر زندگی­مان تاثیر داشته باشد، ولی ما مجبور نیستیم که در مقابل اتفاقات گذشته درمانده بمانیم.

باورهای ذهنی منفی که در خلال رشد انسان، بسته به تجربیاتش شکل می­گیرد منجر به ساختار الگوی فکری مخربی می­شود که در کاهش اعتماد به ­نفس و حتا بروز افسردگی بسیار موثر است.

روش­‌های تقویت اعتماد به‌­نفس

ارتباط با خدا: یکی از مهم­ترین روش‌­ها در کسب اعتماد به ­نفس، ارتباط با خداوند است، اتکا به خداوند باعث بی­نیازی و استقلال در شخصیت فرد می­شود، درواقع انسان با اعتماد به خدا از هر چیزی که رنگ تعلق و وابستگی به غیر او داشته باشد، آزاد می­گردد.

شناخت بهتر خویش: شناخت استعدادها و قابلیت­های خویش و درک ارزش­های انسانی، در کسب اعتماد به­ نفس مفید است و انسان را از یاس و ناامیدی رهانیده و به فردی متکی به خویش و متعهد به خود تبدیل می­کند.

تکیه بر توانایی­‌های خود: برای کارهای­مان، ارزش قایل شویم، در کارهایی که انجام می­دهیم تمرکز داشته، با تکیه بر توانایی­های خود با محدودیت‌های اجتناب­ ناپذیر زندگی کنار بیاییم.

خطر پذیری: با استفاده­‌ مطلوب از تجربیات جدید و نهراسیدن از شکست، روحیه­‌ خطرپذیری در خود را بارور نماییم.

ارزیابی خود: یاد بگیریم که این ارزیابی را به تنهایی انجام داده و برای جلوگیری از ناراحتی خود به ­نظر دیگران توجه نکنیم، روی احساسات خود تمرکز نماییم، این کارها باعث تقویت احساس خود برتری شده و اختیارمان به­ دست دیگران نمی‌افتد.

اعتماد به ­نفس شرط اول

همیشه پیش فرض­مان این باشد که موفق می­شویم و انتظار داشته باشیم که مورد محبت و توجه دیگران قرار می­گیریم ما بزرگترین معجزه­ی طبیعت هستیم و نظیر ما هرگز نه در گذشته و نه در آینده نبوده و نخواهد بود. تکرار این جملات باعث می­شود روحیه­‌ خود را تقویت کنیم. لازم نیست که کس دیگری باشیم، و سعی کنیم به بهترین شکل ممکن زندگی کنیم.

هیچ مشکلی وجود ندارد که ما قادر به حل آن نباشیم، هیچ مانعی وجود ندارد که قادر به از میان برداشتن­‌اش نباشیم و هیچ هدفی وجود ندارد که قادر به رسیدن به آن نباشیم.

هیچ­کس بهتر از ما نیست. فقط بعضی‌ها در زمینه­‌های به­ خصوصی بهتر از ما پرورش یافته‌­اند و دانش بیش­تری کسب کرده‌اند. اگر کاری ارزش انجام دادن داشته باشد، باید آن را شروع کرد، حتا اگر در ابتدا نتوانیم به­ خوبی از پس­ش برآییم.

از امروز تصمیم بگیریم به­ جای آن­که قربانی تغییر باشیم، استاد تغییر شویم اگر می­دانیم یا تصور می­کنیم که می­توانیم کاری را انجام دهیم، پس دست به­ کار شویم. اگر کسی در راه رسیدن به رویاهایش با اطمینان به پیش رود موفقیتی خارق‌العاده را تجربه خواهد کرد. انسان همان چیزی است که خود باور دارد.

درباره نویسنده

افشین طباطبایی

افشین محمدباقر طباطبایی. نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی - روانشناختی - مشکلات جوانان. مربی مثبت‌اندیشی. شعار او این است: رهبر ارکستر زندگی خود باشید

دیدگاهتان را بنویسید