اجتماعی

نظام خوش­بینی

نظام خوش­بینی - دکتر طباطبایی
نوشته شده توسط افشین طباطبایی

نظام خوش­بینی

ما به ­هنگام ترس از آینده، منفی‌نگر می­شویم و همین مساله موجب می­گردد تا با ریزبینی و دقت زیاد به اشتباهات خود بنگریم و توانایی‌هایمان را نادیده بگیریم. در اصل روان­شناسی مثبت‌­گرا مطالعه­‌ علمی ظرفیت­های آدمی در رویارویی با چالش­های زندگی است. در دنیای پُرشتاب و پیچیده­ امروزی جایی برای هیجا­ن­های منفی نیست، یعنی اگر ما بخشی از وقت و انرژی­مان را صرف منفی­ گرایی کنیم نیروی عظیمی را از دست می­دهیم.

به هنگام صرف غذاهای گوناگون، روابط اجتماعی با افراد مختلف و… درحقیقت به­ دنبال تجارب احساسی مثبت هستیم. انسان­های سالم ذاتا سعی می­کنند از هیجان­های منفی مانند ترس، خشم، انزوا، حقارت و… دوری بجویند، گرچه در برخی مواقع ممکن است درگیر همین احساسات منفی ­شوند، ولی بیش­تر هیجانات یک محتوای احساسی، ادراکی، فکری و عملی دارند، به این معنی که مجموعه­‌ای از عوامل درکنارهم تعیین خواهند کرد، آیا خوشی در پیش ­رو خواهیم داشت، یا نه؟

وقتی خواستگاه اندیشه­‌ها و توانایی­های ذهنی ما اصول مثبت‌بینی است، درحقیقت دریچه­‌های ظرفیت نامحدود انسانی خویش را درمصاف با سختی­‌های زندگی به ­روی خودمان گشوده‌ایم. در دنیای امروز جایی برای هیجانات منفی وجود ندارد، اگرچه از طُرق مختلف مورد حمله­ روانی و فشار هیجانی قرار می­گیریم ولی وجود هیجانات منفی مانعی جامع برای ساختار ذهنی سالم است. می­توان با عامل خوش‌بینی در برابر عناصر مخرب بدبینی سدی مستحکم و غیرقابل نفوذ ساخت.

البته خوش‌بینی نمی­تواند نسبت به هر موضوعی ارزشمند باشد؛ برخی افراد ممکن است نظراتی غیرواقع­بینانه نسبت به عواقب کارها و رفتارشان داشته باشند. امکان دارد آن­ها، پُرخوری، سیگار، شراب­خواری، مصرف موادمخدر و امثالهم را با نگرشی­ مثبت و خوش­‌بینانه پیش گرفته و نسبت به عواقب سوء­شان واقع‌بین نباشند.

آن­چه مسلم است رویدادهای تلخ و بد در زندگی چه برای افراد بدبین و منفی، چه برای خوش­بین‌ها اتفاق می­افتد، اما نوع نگرش این دو گروه نسبت به مسایل و طرز تلقی آنان تفاوت­ها و نتایج را رقم می­زند.

در علم روان­شناختی جدید با روش مهندسی معکوس به درمان افسردگی آن هم توسط  روش­های پیش­گیرانه­‌ای «نگرش خوش­بینی آموخته شده» دست­ یافته­اند، نظریه­­ پردازی هم­چون «مارتین سلیگمن» روان­شناسی مثبت­ نگر است. درگذشته اغلب روان­شناسان برروی اشکالات مردم و نقاط ضعف آنان تاکید می­‌ورزیدند درحالی­‌که در روان­شناسی مثبت‌­نگر بر تقویت نقاط مثبت و ترویج خوش‌بینی و آموزش آن نظر دارد.

تاکید بر روان­شناسی مثبت‌نگر همان چیزی است که «مازلو» و سایر روان­شناسان انسان‌­گرا سال­ها قبل مورد تاکید قرار داده بودند. همه­‌ ما در اثر تجربه افرادی را ملاقات کرده‌­­ایم که خوش­بین، روراست، سرشار از انرژی و شاداب­تر از دیگران هستند با وجودی که می­دانیم آن­ها با مشکلات شغلی، اجتماعی، یا مالی روب­رو­اند، ولی چه چیزی باعث چنین دیدگاهی در این افراد می­شود. این­که ایمان- باور- امید داشته باشیم یا یاس و غم و درماندگی احساس کنیم، برخواسته از طرز تلقی­ و نگرش ما به رویدادها و پستی و بلندی­‌های زندگی است.یک روش علمی و مستند برای ایجاد خوش­بینی، شناسایی افکار منفی و زیر سوال بردن بدبینی‌های رایج ذهنی است، که هرکسی به ­سادگی توانایی این­کار را حداقل در رابطه با فضای ذهن­ش دارد.

ما معمولا از توانایی زیر سوال بردن و آنالیز، یا تجزیه و تحلیل رفتار دیگران در برخورد با خودمان را به ­خوبی برخورداریم و استفاده هم می­کنیم، ولی در رابطه با جریانات فکری و چارچوب­های ذهنی­مان، به­ طور معمول، این کار را نمی­کنیم (چون تجربه‌اش را نداریم و بلد نیستیم).

به ­طور مثال» همه‌ ما مشاجره یا مباحثه با دیگران را بلدیم و در آن (کم و زیاد) مهارت و تجربه داریم، و گاه به­ سادگی حاضریم به خاطر مسایل بی­‌اهمیت یا منافع کوچک وارد بحث و جدل‌­های بی‌­پایان و بی‌معنی (معمولا با نزدیکان) شویم.

ولی هیچ­کدام حاضر نیستیم این تجارب را در مورد افکار مخرب ذهنی‌مان، مهاجمان مزاحم درونی و ویروس­‌های بدبینی مهلکی که به جان­مان می‌افتند انجام دهیم و با آن­ها (بدبینی‌ها – افکارمنفی) وارد مشاجره و جدل شویم و انگشت اتهام­مان را به ­سوی­شان نشانه رویم که: «آهای دست از سرم بردار، من حوصله‌­ام سرنرفته، من خوشحالم، برو پی کارت».

درباره نویسنده

افشین طباطبایی

افشین محمدباقر طباطبایی. نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی - روانشناختی - مشکلات جوانان. مربی مثبت‌اندیشی. شعار او این است: رهبر ارکستر زندگی خود باشید

دیدگاهتان را بنویسید