جاذبه و دافعه

چرا هنگامی که دو نفر به لیوانی نیمه پُر نگاه می­کنند، یکی نیمه­ پُر و دیگری نیمه­ خالی را می­بیند؟ افراد مختلف از رویدادهای زندگی برداشت­های متفاوتی دارند. با مطالعه­ عمیق حالات افراد، متوجه می­شویم که چرا هرکدام به جنبه­ خاصی از هر واقعه توجه داشته و موارد دیگر آن را، ذخیره یا حذف میکنند. ظاهرا علت این که دو نفر یک لیوان آب را متفاوت می­بینند ریشه در مثبت ­نگری و منفی­ نگری دارد. زندگی ساخته و پرداخته­ رفتار ماست و رفتار هم نشات گرفته از تصاویر ذهنی است، ولی انسان­ها با نگرش­های متفاوت به زندگی اطراف خود نگاه می­کنند، که در میزان این دقت و هوشیاری عواملی دخالت دارد.

چارچوب­های ذهنی انسان در این تصمیم ­گیری دخالت دارند. چارچوب­های ذهنی مانند صافی عمل می­کنند و فقط وقایعی از این صافی­ها عبور می­کنند و مورد توجه ما قرار می­گیرند که به ­صورت پیش فرض تعریف شده باشند، در حقیقت به وسیله­ این ابزار است که لیوان را نیمه پُر یا نیمه خالی می­بینیم.

جاذبه و دافعه یکی از ابتدایی ­ترین شیوه­ های بهره ­گیری از چارچوب ذهنی است. استفاده از حالات افراد مختلف نشان می­دهد؛ انسان­ها همواره در جهت جذب بعضی چیزها و دفع چیزهای دیگر تلاش می­کنند و به عبارت دیگر تمام رفتارهای او (انسان) در جهت به دست آوردن خوشی، عدم موفقیت یا رنج و عذاب است. اصولا آدمی شالوده­ زندگی خود را در نیل به سعادت و موفقیت تنظیم می­کند یا در جلوگیری از شکست و ناملایمات.

می­توانیم با پرسش و تحقیق، انگیزه روانی افراد را بشناسیم. برای مثال اگر نوجوانی درس خوان است و به او بگوییم: «تا نمره­ های خوبی نگیری به دانشگاه راه نمی ­یابی»، او را نصیحت نکرده­ ایم بلکه دشنام داده ­ایم، زیرا یک دانش ­آموز کوشا به هیچ ­­وجه میل ندارد بداند چه چیز را به­ دست می­آورد. این گفته فقط دانش­ آموزی تنبل را به جنب و جوش می ­اندازد که نسبت به درس بی توجه است؛ زیرا اگر احساس کند چیزی را از دست می­ دهد به تکاپو می­ افتد. همان طور که ملاحظه می­کنید، دو دانش ­آموز که حالات مختلفی دارند را نمی ­توان یکسان برانگیخت و باید با هرکدام به شکلی صحبت کرد. برای اینکه صحت مطالب فوق روشن شود از چند نوجوان بپرسید مدرسه از نظر آن­ها چه مفهومی دارد. اگر همواره در انتظار شنیدن زنگ مدرسه باشند؛ یعنی حالت دافعه دارد و برای به تکاپو درآوردن او باید از عاقبت کار با خبرش کنید که در حال ضرر کردن و از دست دادن چیزی است.

چنانچه بگوید مدرسه را دوست دارد، زیرا علم، راه­ پیشرفت او در آینده است، یعنی که حالت جاذبه دارد، برای ایجاد جنب و جوش بیش­تر در چنین دانش ­آموزی، باید همواره آینده درخشان او را یادآور شد، درکل با افراد مختلف جامعه نمی­ توان رفتاری یکسان داشت، بلکه باید روش مطلوبی را در رفتار و گفتار اتخاذ کرد تا واکنش دلخواه به دست آید.