اجتماعی

انگیزه تحصیل

انگیزه تحصیل - دکتر طباطبایی
نوشته شده توسط افشین طباطبایی

انگیزه تحصیل

نظام آموزشي ايران از يک سلسله بيماري رنج مي­برد و علي­رغم کوشش­هايي انجام گرفته، هنوز مشکلات لاينحل زیادی باقي مانده است. ترک تحصیل نوجوانان زنگ خطری است برای مسئولان در نهادهای مختلف آموزشی، فرهنگی، اجتماعی اقتصادی و… نباید به راحتی از کنار آن گذشت. آمار نشان از تضادی عمیق در ذهن و عملکرد نوجوانان دارد تناقض­هایی که اذهان نوجوانان را درگیر کرده با آن دست به گریبان می­شوند تا آنجا که در نبرد و رویارویی با چنین پارادوکس‌­هایی شکست خورده و ترک تحصیل و عقب ماندن از چرخه­‌ آموزشی را اولین و بهترین راهکار می‌دانند.

عوامل مختلفی ترک تحصيل دانش­ آموزان، به خصوص مقطع متوسطه، همگی بيانگر اين واقعیت است که یا فقر مالي یا فقر انگيزشي بيشترين نقش را دارند. از طرفی محيط نامناسب خانه و مدرسه، خشونت، سرزنش و مقایسه، سختگيري‌هاي بيهوده و… باعث مي­شود انگيزه‌ تحصيلي دانش آموزان ضعيف شود و زمينه­‌هاي ترک تحصيل فراهم گردد.

متاسفانه آمار دانش آموزانی که به دلخواه ترک تحصیل می­کنند به مراتب بیشتر از آنانی است که به دلائل اقتصادی خانواده مجبور به این­کار می‌شوند. چنین دانش ­آموزانی به دلیل تعارضات اجتماعی موجود و ساختار شکنی به ترک نحصیل روی می‌­آورند.

در سراسر ایران حتی در دور افتاده‌ترین روستاها مردم با تحصیل و تاثیرات آن بر زندگی خصوصی، خانوادگی و اجتماعی‌شان آشنا هستند و گرایش هرچه بیشتر خانواده­‌ها به تحصیلات فرزندانشان در سطوح عالیه، در اقصی نقاط کشور وجود دارد که بعضا برخی از افراد رتبه‌های بالای کنکور از روستاها و شهرستان­‌های دور و محروم بوده که وضعیت مالی مناسبی نیز  نداشته‌­اند. ازاینرو نمی­توان عامل اقتصادی را در ترک تحصیل نوجوانان مهم­ترین به شمار آورد.

در سال­های قبل از پیروزی انقلاب از زمان رضاخان قبل از آن بسیاری از مردم فرزندانشان را به ترک تحصیل ترغیب می­کردند تا در کارهای کشاورزی یا در حرفه­ پدری مشغول به ­کار شوند و منبع نان و درآمدی برای خانواده باشند. البته این موضوع درباره پسران بیشتر صدق می­کرد و اکثر دختران از آموزش محروم بودند و صرفا باید ازدواج کرده و مسئولیت خانواده­ای جدید را عهده‌دار می‌شدند­.

اما بعد از پیروی انقلاب کمتر شاهد این موضوع هستیم که خانواده‌­ای به­ واسطه­‌ فقر اقتصادی فرزندش را وادار به کار یا ازدواج کرده و او را از درس خواندن محروم کند. درنتیجه آسیب را باید در دیگر حوزه‌های اجتماعی مورد بررسی قرار داد. البته در برخی خانواده‌ها که فقر فرهنگی وجود دارد یا والدین معتاد بوده و از سلامت اجتماعی و تربیتی لازم برخوردار نیستند چنین مسائلی مشاهده می­‌شود و ممکن است فرزندان چنین خانواده­‌هایی نه تنها ترک تحصیل کنند، حتی خود میلی به ادامه تحصیل نداشته باشند.

حال باید بررسی کرد چرا بعضی انگیزه‌ لازم را برای درس خواندن از دست داد‌ ­اند و مدرسه رفتن را نوعی وقت­گذرانی می­دانند، یا درس خواندن را اتلاف عمر می­دانند و حضور در بازار کار را برای پول­ درآوردن بهتر می­دانند. یقینا انگیزه­‌های افراد با هم متفاوت است.

اما پژوهش‌ها و مطالعات نشان داده آنچه که در سال­‌های اخیر بر روند ترک تحصیل تاثیر قابل توجه‌ داشته، استفاده از شبکه‌های اجتماعی و رایانه‌­ای است. ضریب نفوذ ماهواره‌ها به منازل افزایش یافته و شبیخون‌­های فرهنگی تله­های ناپیدایی هستند که ذهن و هوش نوجوانان را نشانه گرفته‌­اند.

همچنین نامناسب بودن رشته‌های دانشگاهی با نیازهای اشتغال و عدم تناسب و تعادل بین فارغ التحصیلان و بازار کار بازتاب بدی در آینده­‌ تحصیلی نوجوانان برجای گذاشته است و موجی از عدم ترغیب را در میان این نسل حساس دامن زده است. مساله ترک تحصیل و عدم میل و رغبت به درس خواندن در سه دهه پیش در آمریکا و کانادا  سرعت گرفت به­ طوری که مسئولان از این امر به واهمه افتاده و با تبلیغات فراوان و اختصاص امکانات خاص به تیزهوشان و نخبگان، دیگر کشورها، به مهاجرت مغزها دامن زدند تا در این راستا بتوانند فقدان توجه به آموزش عالی و تحصیل را از راه جذب نخبه‌­های کشورهای در حال توسعه جبران نمایند.

می‌­طلبد همه مسئولان از آموزش و پرورش تا دیگر نهادهای اجتماعی هرچه زودتر چاره‌ای بیاندیشند تا نوع نگاه جوان­ها را به زندگی تغییر دهند. حتی نوع نگاه افراد درس خوانده به زندگی نیز با ده‌های قبل تغییر کرده است. همه راحت طلب شده‌­اند، قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به خاطر کمبود پزشک از هندوستان و پاکستان پزشک وارد می‌کردیم. اما در حال حاضر بسیاری از پزشکان ما حاضر نیستند چند سالی را در مناطق محروم کار کنند، یا مهندسان ما حاضر نیستند در مناطق جنوبی کار کنند، حتما در شهرهای بزرگ و محل زندگی­شان کار می‌خواهند و هنگامی­ که کاری برایشان پیدا نمی‌شود دم از افزایش بیکاری زده در حالی که همین متخصصان اگر به کانادا سفر کنند باید در دمای چهل درجه زیر صفر کار کنند.

باید کار بیشتری صورت بگیرد تا هم مانع ترک تحصیل فرزندان­مان شویم هم بتوانیم آن­ها را از معضلات و آسیب­ های اجتماعی به دور نگاه داشته و حس کار و فعالیت بر اساس آموخته‌های علمی را در ایشان تقویت نماییم.

درباره نویسنده

افشین طباطبایی

افشین محمدباقر طباطبایی. نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی - روانشناختی - مشکلات جوانان. مربی مثبت‌اندیشی. شعار او این است: رهبر ارکستر زندگی خود باشید

دیدگاهتان را بنویسید