الگوی ذهنی
ذهن ما بر اساس مکانیزم خودسازمان دهنده (پیش‌نویس‌های ذهنی) عمل می‌کند. ذهن بر اساس اطلاعات و درکی که از گذشته در آن ذخیره شده، اطلاعات جدید را پردازش می‌کند. یعنی وقتی که با موضوع جدیدی روبرو می‌شویم، ذهن ما آن را بر اساس تجربیات و ادراک گذشته، تفسیر می‌کند. این را الگوی ذهنی (Mental Model) می‌گویند الگوی ذهنی روش ریشه یافته ما در تفکر است و باعث می‌شود که تنها چیزهایی را ببینیم که در هم‌راستایی با قصدهای ماست، یا داده را در جهتی تفسیر کنیم که در تطبیق با فهم قبلی ماست.
ما طبق آنچه می‌گوئیم و یا معتقدیم عمل نمی‌کنیم، براساس الگوهای ذهنی مان عمل می‌کنیم. الگوهای ذهنی ما ریشه‌های عمیق در ذهن ناخودآگاه دارد و چه بسا خود نیز اصلاً به برخی از الگوهای ذهنی مان پی‌نبرده باشیم. یکی از ویژگی‌های الگوهای ذهنی این است که سریع شکل می‌گیرد اما دیر از بین می‌رود.
الگو ذهنی همان چارچوبی است که ذهن ما را محدود می‌کند. برای آن که ادراک و خلاقیت ما به خارج از این چارچوب راه پیدا کند، باید بتوانیم راهی را برای تغییر این الگوهای ذهنی بیابیم. برای این کار اقدام‌های زیر می‌تواند موثر باشد
۱- از بلاتکلیفی و نامعلومی، فرار نکنیم. بلاتکلیفی برای عموم انسان‌ها، وضعیتی آزار دهنده است که نمی‌توانند آن را تحمل کنند. دوست دارند که آینده برایشان کاملاً روشن و قابل پیش بینی باشد. این از آن روست که الگوی ذهنی ما بر اساس تکرار کارهای انجام شده درگذشته عمل می‌کند (پیش‌نویس‌های ذهنی) و می‌خواهد این الگو را برای آینده هم به‌کار گیرد. از همین‌رو هراسناک می‌شویم، اگر ندانیم در آینده چه کار باید انجام دهد.
۲- قضاوت‌هایمان را به تعویق بیاندازیم. وقتی فرضیه‌ای به ذهنمان می‌رسد که می‌تواند از جنبه‌هایی مسئله را توجیه کند، تمایل داریم که آن فرضیه را مطلق تصور کرده و به آن کلیت بدهیم. در صورتی که ممکن است جنبه‌های بسیاری از موضوع را ندیده باشیم و فرضیه ما برای شرایطی که به ذهن ما نرسیده است، جوابگو نباشد. وقتی که قضاوت‌هایمان را به تعویق می‌اندازیم، به ذهنمان اجازه می‌دهیم که نشانه‌ها و مدارکی که رد کننده فرضیات ما هستند را هم دریافت کنیم.
۳- نسبت به تمایل‌هایمان صبور باشیم. وقتی که تمایل داریم که حرفی را بزنیم و یا کاری را انجام دهیم، به احتمال زیاد بر اساس الگوی ذهنی خودمان عمل می‌کنیم نه براساس حقیقت و آنچه که باید انجام شود. از این‌رو به تمایل‌های خود مشکوک باشیم تا زمانی که ناگزیر نشدیم، بر اساس تمایلات خود عمل نکنیم
۴- اهل تامل باشیم. گفتار و رفتارهای خود را مرور کنیم و آنها را مورد تامل قرار دهیم. در این تامل سعی کنیم که الگوی ذهنی خود که مبنای گفتار و رفتار ما شده است را کشف کنیم و آن را مورد سوال قرار دهیم. وقتی که الگوی ذهنی خود را بشناسیم، کنترل و مهار آن به مراتب راحت‌تر می‌شود.
