در میان همه جشن‌هایی که پس از اسلام در ایران به فراموشی سپرده شدند، نوروز توانسته جایگاه خود را به عنوان جشنی ملی حفظ کند. شاید دلیل پایداری نوروز در فرهنگ ایرانی پیوند عمیق آن با آیین‌های تاریخی کشور، و حافظه فرهنگی مردم باشد.
کوروش، نوروز را در سال ۵۳۸ قبل از میلاد، جشن ملی اعلام کرد. او در این روز برنامه‌هایی برای ترفیع سربازان، پاکسازی مکان‌های همگانی و خانه‌های شخصی و بخشش محکومان اجرا نمود. البته در سنگ نوشته هایبه جا مانده از دوران هخامنشیان، به‌طور مستقیم اشاره‌ای به برگزاری نوروز نشده است. برخی از پژوهشگران مدعی هستند که تخت جمشید برای انجام مراسم نوروز ساخته شده است؛ برخی دیگر از پژوهشگران هرگونه مدرکی برای جشن گرفتن نوروز در دوره هخامنشی را انکار میکنند.
درباره پيدايش جشن نوروز افسانه هاي بسياري نقل شده که بیشتر جنبه اساطيري دارند. ولی آنچه مسلم است نوروز طولانیترین جشن ایرانیها است که مجموعه ای از مراسم و سنتها را به همراه دارد. خانه تکاني نوروز مفهومی فراتر از نظافت عادي دارد، سبزه درست کردن اشاره ای به برکت و فراواني است. چهارشنبه سوري يعني دورکردن آفت و بلا از خانه و کاشانه. پنجشنبه آخر سال روز خيرات براي رفتگان و زيارت اهل قبور است. چيدن سفره هفت سين، دعاي تحويل سال نو، ديد و بازديد و … سيزده بدر هم که نمادي است از راندن ديو سرما. اینها همگی از ويژگيهای اصلی نوروز میباشند.
در تمامي آيينهاي نوروز همواره پيکاری نمادین ميان ناپاکی و پاکی، نور و ظلمت، نیکی و پلیدی، زشتی و زیبایی در جریان است و از همين روست که حفظ اين مراسم به عنوان يکي از غني ترين نمونه هاي ميراث معنوي ايران اسلامي و منبع اصلي هويت فرهنگي ما ضروري است.
در نوروز مفاهیم فرهنگی عمیقی نهفته است؛ همه در نوروز احساس تازگی، تحول، نو شدن و تغییر و دگرگونی میکنند. و به دنبال بينشي نو و نگاهي تازه در سال جدید میباشند که تجلی کلی آن در دعای تحویل سال جلوه مینماید.
