عاشورا
حرکت‌های اجتماعی و جنبش‌هایی که با هدف برپایی و ابقای نظامی جدید و اصلاحات معنوی و امثالهم ایجاد می‌شوند، به دنبال خود تأثیرات و پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم مختلفی بر اذهان مردم و اوضاع و شرایط اجتماعی می‌گذارند، به خصوص قیام‌هایی که در راه ارتقا فضایل انسانی باشند، پایدارترند و شکست در آن‌ها کمتر معنا دارد، و اغلب در خاطره‌ها زنده می‌مانند، حتا اگر در ظاهر شکست خورده و سرکوب شده باشند و قیام‌کنندگان هم از میان بروند.
واقعه کربلا، انرژی لایزالی جهت درهم شکستن جاهلیت و برافروختن مشعل آگاهی در مبارزه با استکبار زمان به وجود آورد، که دامنه امواج آن قرن به قرن، دهه به دهه، وسیعتر و عمیقتر و همه گیرتر شده است. انرژی اجتماعی پایان ناپذیر و انقلابی قیام عاشورا، تاثیر سترگی در راستای اجرای عدل در جامعه اسلامی گذاشته است.
قیام امام حسین(ع) موجب تجدید حیات مکارم اخلاقی همچون ایثار، فداکاری، شجاعت، شهامت، شهادت، جهاد در راه خدا، امر به معروف و نهی از منکر در راه دین و اهداف عالی اسلامی و برانگیختن روحیه جسارت و مبارزه‌جویی در انسان‌ها گردید، و صحنه‌های اعجاب‌انگیزی از رشادت در تداوم خط سرخ انقلاب حسین، برای برافراشته نگاه داشتن پرچم پرافتخارش همواره رقم زده شده است (دوران دفاع مقدس نمونه‌ای معاصر است).
نبرد کربلا مشعل فروزانی برای شیعیان و سرمشقی برای همه آزاداندیشان جهان به اتحاد و همبستگی و ایستادگی در برابر ظلم بود. عاشورا، منجر به اعتلا و تبلور گسترده شیعه، به عنوان یک سازمان قوی، مکتبی، سیاسی و دینی در روند تاریخ اسلام شد. شهادت جانسوز امام حسین(ع) و یارانش موجی شدید از احساس گناه در وجدان هر مسلمانی را در طول تاریخ برانگیخته است. این احساس گناه، همواره به مدد مراسم عزاداری برافروخته مانده است و در هر فرصتی پتانسیل اجتماعی قدرتمندی برای انتقام از بنی‌امیه و ظلم ستیزی بوده است. عاشورا، عواطف سُست‌ترین مردم را نیز به هیجان درمی‌آورد؛ چنان که نسبت به رنج و خطر و حتی مرگ، بی‌اعتنا شوند.
پژوهشگران معتقدند عاشورا حرکتی تأثیرگذار، بیدارگر و سازنده و مثبت در تاریخ بشر به ویژه شیعیان داشته، و درواقع خونی تازه در رگ‌های جامعه اسلامی جاری ساخت که نه تنها طی قرون جاودانه ماند، بلکه به ایجاد روح وحدت و همبستگی در میان مسلمانان و نفوذ مکتب تشیع در دل آنان سهم بزرگی داشته است.
باید اذعان نمود که قبل از عاشورا شیعیان پراکنده بودند، زیرا شیعه‌گری نظریه‌ا‌ی سیاسی بود که در دل پیروان خود چندان نفوذ نکرده بود، ولی بعد از شهادت حسین تبدیل به مکتبی قدرتمند، تپنده و سرشار از انگیزه‌های والای انسانی گشت و به عنوان یک عقیده راسخ در اعماق قلوب شیعیان نفوذ نمود، مردمان را متحد کرد، صدای آنان در همه جا انعکاس یافت و سبب قوام و بالندگی شیعه و افزایش هواداران آن مکتب، و محبوبیت خاندان علی (ع) و شناساندن بیشتر آن‌ها به مردم گردید؛ دور از واقعیت نخواهد بود اگر ادعا کنیم آغاز حرکت شیعه روز دهم محرم سال ۶۱ هجری یا ۵۹ شمسی بود.
از طرفی عزاداری و سوگواری برای حسین و یارانش، برکات و آثار فراوانی به همراه داشته که بی‌تردید انسجام اجتماعی و همبستگی گروهی شیعیان، در طول تاریخ، از جمله آن‌ها است. ناگفته نماند؛ سوگواری و عزاداری محرم، دارای دو نوع کارکرد آشکار و پنهان است. کارکردهای آشکار این قیام: زنده نگاه داشتن یاد شهدا، احیای فرهنگ عاشورا، احیای فرهنگ جهاد و ایثار و شهادت و… کارکردهای پنهان نیز: اخوّت و اتحاد شیعیان می‌باشد، که همگی منشأ حرکات و برکات بسیاری بوده است.
در انتها این‌که؛ ادبیات ملل، با مواد برگرفته از حوادث تاریخی در می‌آمیزد و سبک‌های متفاوتی را به وجود می‌آورند. از جمله ادبیات شیعی الهام گرفته از مظلومیت عاشورا که اقیانوسی از عواطف و احساسات و شور و هیجان و حماسه و هزاران کیفیت متعالی انسانی دیگر را در خود جای داده است.
