رابطه­ جسم و ذهن

ذهن، نقشي آشکار و حیاتی در سلامتي يا بیماری انسان بازی می­کند. رابطه­ جسم و ذهن از دیر باز مورد توجه دانشمندان بوده و فراز و فرودهای متعددی داشته است. پیوند ناگسستنی تن و روان در جمله­ مشهور بقراط: شناخت یک بیمار مبتلا به بیماری، بهتر از شناخت بیماری اوست، به­ خوبی به ­تصویر کشیده شده است. پذیرش مفهوم جدایی ناپذیری بدن از ذهن تا زمان طرح دیدگاه دوگانه­ «رنه دکارت» در قرن هفدهم تداوم یافت؛ سپس «پاستور»، ((فلمينگ)) و بسیاری از «شکارچیان میکروب» امکان غلبه بر بسیاری از بیماری­های عفونی را – که تا آن زمان از بلایای انسان محسوب می­شد- فراهم کرده، و موجب شدند تا با افزایش طول عمر انسان­ها، سبک زندگی آن­ها نیز تغییر کند و گونه­ جدیدی از بیماری­ ها (امراض روانی) به ­­وجود آید.

الگوی خطی پزشکی نمی­توانست بدون توجه به متغیرهای روان­شناختی و جامعه­ شناختی، برای تبیین کاهش و افول بیماری­ ها کفایت کند و این نکته آشکار شد که افزایش امید و کاهش ناامیدی – حتا بیش از پیشرفت­های پزشکی- عامل تبیین کاهش مرگ و میر در سراسر جهان است. باورها و انتظارها به­ همان میزان که در افزایش مرگ و میر مشارکت دارند، مقاومت افراد در برابر بیماری را بیش­تر کرده و طول عمر را افزایش می­دهند و منطق روابط بین سلامت و بیماری را تشکیل می­دهند

اگر چه افکار، احساسات، باورها و امیدها چیز دیگری به ­جز فعالیت شیمیایی و الکترونیکی سلول­ های عصبی مغز نیستند، اما تجربه­ ها با ایجاد دگرگوني در مغز، ذهن را تغییر می­دهند و بر وضعیت زیستی اثر می­گذارند. فعالیت ذهن در مغز، نخستین خط دفاعی علیه بیماری، سالخوردگی و مرگ به شمار می­رود. باورها – صرف­نظر از آن­که خیالی یا مبتنی بر واقعیت، مثبت یا منفی باشند- بر زیست ­شناسی بدن اثر می­کنند.

اما آن­چه پاسخ­ ها را متمایز می­کند، افکار خوب و بد هستند. فرآیند تبدیل فعالیت­های الکترونیکی مغز که معرف افکار هستند، براساس تغییرهای پایدار در بدن به­­ وجود می­آیند. «اگر درمان رواني مؤثر است و می­تواند تغییرهای طولانی مدت را در رفتار به­ وجود آورد. به ­­واسطه­ یادگیری و ایجاد تغییر در بیان ژن­ هاست که به­ تغییر در الگوی آناتومیکی ارتباط­های سلول­ های عصبی مغز منجر می­شود.

تاثيري که افکار بر بدن دارند یک پدیده سحرآمیز نیست. شواهد نشان می­دهد، اگر وقوع یک رویداد (مانند ازدواج فرزند) – که در آینده ­ای نزدیک رخ خواهد داد- برای یک فرد بيمار در آستانه­ مرگ از اهمیت زیادی برخوردار باشد، وی می­تواند تا  زمان مورد نظر، مرگ خود را به تعویق بیندازد.

نکته قابل توجه این­که ارتباط ذهن با بدن را هر ساله پژوهشگران متعددی تأیید مي­كنند و اینک به ­خوبی می­دانیم که باورها و افکار دارای آثار مثبت و منفی بر سلامت جسمانی هستند در حقیقت چالش دانش روان­شناسی از سویی تعیین حد واقعیت و از سوی دیگر، مشخص کننده­ راه­کارهای روان­شناختی آن است. هراندازه پیچیدگی موقعیت­ های ذهنی- بدنی افزایش می­یابد، تحلیل و شناخت  راه ­کار آن نیز مشکل­ تر می­شود.