اجتماعی

ناکامی و خشونت

ناکامی و خشم - دکتر طباطبایی
نوشته شده توسط افشین طباطبایی

ناکامی و خشونت:

فشارهای روانى که در اثر ناكامى، شکست­‌های پی­ در پی، سرکوفت، سرزنش،  جنگ ­و ستیزهای خانوادگی، احساس تضاد اجتماعى و… مى‌توانند بالقوه اسباب تهديد امنيت روانی فرد، به ­ویژه نوجوانان را فراهم سازند. تکوین بسياري از حوادث خشونت­ بار، روند پيچيده‌اى دارند، خشم مى‌­تواند واكنشى روانى باشد به ­آن چه فرد در لحظه‌اى خاص يا در طول زندگى به­ آن دست نيافته و يا احساس شكست و ناکامی و حقارت و سرخوردگى شديد از بابت آن مي­كند، كه به­ صورت فشار روانى در او انباشته شده است.

برخى افراد از­ جنبه‌هاى ­روانى، حسى و جسمى، عمدى یا غيرعمدى، از ديگران آسيب مى‌بينند و گاه به این باور نادرست می‌رسند که فرد مورد نظر باید مجازات شود. در روابط اجتماعی به دلايل گوناگون در خيلى ­از موارد، اشخاص به اشتباه و نادانسته، به ­يكديگر آسيب ­مى‌رسانند. سوتفاهم، حس ­انتقام ­جويى، مقابله به ­مثل، تلافى كردن، زمينه­ ساز رشد و پيدايش خشم و بحرانى خشونت‌بار و اغلب با پايانى اسفناك است.

در ذهن نقشه ­مي­‌كشيم و افكار نابه ­جا و غلط خود را، صحيح و كامل به­ حساب مي‌­آوريم و برمبناى همان ذهنيت خطا، شاید برآمده از ناکامی، دست به ­عملى اشتباه‌­تر مى‌زنيم كه در بسيارى اوقات منجر به­ وقوع خشونتى وحشتناک مى‌­شود. بسيارى از رفتارهاى همراه با خشم ­و غيظ افراد، ريشه در كودكى آنان­ دارد. روابط نادرست ­پدر و مادر با او، خانواده، اطرافيان، محيط ­زندگى، تحصيل و… مشكلات و خطاهاى ­حاكم در اطرافيان. سرزنش­‌ها، تحقیرها، تخریب شخصیت او در دوران كودكى توسط والدين پرخاشگر همه این­ها مى‌توانند موجبات ناکامی‌های مختلف روانی او را فراهم سازند، که اثرات ­تخريبى عميقى بر روان و احساسات­ فرد در بزرگسالى میگذارند. که يكى از بدترين جلوه‌هاى آن، خشمگين شدن، از كوره در رفتن و سعى در خالى­ كردن عُقده‌هاى خود بر قربانيان ديگر است.

درصد عمده اوباش، جانيان، خلافكاران، اشخاص داراى مشكلات ­خانوادگى، اجتماعى، رفتارى، احساسى­ و بالطبع ناکامی های فراوان هستند، بروز اعمال ­خشن و آزار ديگران، درحقيقت ­نوعى تخليه­ روانى ­برایشان محسوب مى­شود. خشم، احساس اعتماد ­به­ نفس فرد را تقويت ­مى‌­كند. هرچه ميزان خشم زیاد شود، باور اين­ كه مى‌توان با تهديد احتمالى مقابله نمود، قوى‌تر مى‌گردد. خشم، اين ­فكر را در فرد ­خشمگين ايجاد مى‌­كند كه آن­چه انجام مى­‌دهد به ­جا و حق اوست و به­ طوركلى در سايه­­ خشم ساير احساسات انسانى بسيار كم­رنگ و ناپيدا مى‌شوند.

خشم، پوششى بر نقاط ضعف ­روانى و ناکامی‌های فرد است. استفاده از خشم به­ عنوان اقدامى­ دفاعى و واكنشى ­قدرتمند در برابر رويدادها، اغلب به­ رفتارى بى‌ناسب و اشتباه، منجر مى‌شود. در فرايند خشم و اجراى آن، انديشه و منطق و شعور، نقش چندانى ندارند و اكثر رفتارى انجام می­شود که در چهارچوب ناهنجارى خشونت­ بار قابل تعريف ­است.

احساس ­ناكامى، درماندگى و… در اصل، توصيف حالت و موقعيت روانى پيش­ آمده است. ناكامى، يعنى دست ­نيافتن به آن چه مد نظر فرد است. درماندگى، نداشتن توانايى در انجام ­كارى ا­ست كه ميلی درونى ا­ست. ابهام، درك نكردن اوضاع و احوال است و چنين موقعيت‌هايى،  مى‌تواند احساسات متعددى را آزاد كند; از جمله اضطراب، اندوه، كسالت، ناکامی، ملالت و خشم.

چرا یک دانش ­آموز دبیرستانی ۱۶ ساله معلم فیزیک خود را سرکلاس با ضربه­ چاقو میکشد. شاگرد ناکام، درمانده، سرخورده، بی ­پناه، ترسیده، تحقیر شده، احتمالا با تربیتی نامناسب، و روانی تخریب شده و منهدم و صدها نقطه ضعف دیگر کانون کاستی‌ها، بخش عمده­ای از مشکلات، بُردار برآیند تمام ناکامی‌ها و نیروهای تخریبی پیرامون خویش را در وجود معلم فیزیک می‌بیند و دشنه بر شاهرگ نازنین معلمی که عمری را به آموزش فرزندان ما گذرانده می­کشد.

سوای بار تراژیک و دردناک حوادثی از این دست، يكى از عمده مشكلات جوامع پیشرفته و درحال پیشرفت وارد آمدن استرس (گرفتگی و فشار روانى) به افراد است، که خود زمینه­ ساز بروز هراس و نگرانى و اضطراب می­‌باشد، که در صورت عدم مدیریت­ شان بستر مناسبى براى رشد نهال خشم را فراهم می­سازد. باید آستین‌ها را بالا بزنیم و با استفاده از پتانیسل غنی منابع اسلامی و آموزه­‌های قرآنی به صورتی جدی­تر به فکر تربیت و ارتقا مکارم اخلاقی و توانمندی‌های روانی فرزندان­مان و جلوگیری از بروز ناکامی و خشونت در آنها هستیم.

درباره نویسنده

افشین طباطبایی

افشین محمدباقر طباطبایی. نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی - روانشناختی - مشکلات جوانان. مربی مثبت‌اندیشی. شعار او این است: رهبر ارکستر زندگی خود باشید

دیدگاهتان را بنویسید

1 دیدگاه