تحلیل رفتار متقابل – بخش اول

تحلیل رفتار متقابل راهی است برای آن كه ببینیم بین مردم و درون مردم چه می­گذرد. با این روش می­ توان روشن كرد كه در لایه ­های زیرین ارتباطات جاری بین انسان­ها به واقع چه چیزی در حال رخ دادن است. نظريه تحليل رفتار متقابل با ارائه يك الگوي سه بخشي تحت عنوان حالات دروني عرضه مي­شود. همين الگوي شخصيتي به ما كمك مي­كند تا دريابيم افراد مختلف چه برخورد و رفتاری از خود بروز می ­دهند و چگونه شخصيت­ شان را در قالب رفتارهاشان آشكار مي­سازند. در حقیقت یک رفتار متقابل واحد اصلی رفتار است. من چیزی می­گویم یا کاری می­کنم و در مقابل شما هم جوابی داده یا عکس ­العملی انجام می­دهید. اين نظريه مفاهيمي هم براي رشد كودك ارائه مي­د­هد. به طوركلی تحليل رفتار متقابل در هر زمينه ­اي كه نياز به درك متقابل افراد، روابط و ارتباطات باشد کاربرد دارد.

پايه و اساس نظريه تحليل رفتار متقابل مبتني بر چند نظريه كليدي مي­باشد كه سبب برتری این اين نظريه از ساير ديدگاه­ هاي روان­شناسي است. اصول اين نظريه بر شناخت احساسات و تفكرات پايه­ ريزي شده است و همين­ طور از تكنيك­ هاي رفتاري نيز بهره­ هاي فراواني گرفته است. درون هر انسانی یك مكالمه دایمی وجود دارد، گاهی یك جر و بحث، گاهی جدل. وقتی شخص تصمیمی می­گیرد، در واقع این تصمیم ناشی از مكالمات ذهنی و درونی فرد و آن چیزی است كه به خود می­گوید. تحلیل رفتار ریشه­ این گرایش ­های درونی متفاوت را شناسایی کرده و توضیح می­دهد که از كجا نشات می­گیرند.

حالات خود شخصیت انسان از سه حالت «خودآگاه» تشکیل شده است، تئوری تحلیل، رفتارهای پیچیده بین انسان‌ها را قابل فهم کرد. هر حالت «خودآگاه» یک مجموعه­ کامل از احساسات و افکار و رفتارهایی است که ما با استفاده از آن‌ها واکنش نشان می‌دهیم. سه وضعیت والد – بالغ – کودک و فعل و انفعال بین آن­ها پایهٔ نظریهٔ تحلیل رفتار متقابل را تشکیل می‌دهند. این مفهوم‌ها به خیلی از زمینه‌های مشاوره روان درمانی و تحصیل راه پیدا کرده‌اند.

انسان تمام تجربیات خود را مانند یک فلش مموری، در ذهن ثبت و نگهداری می‌کند. تمام آن­چه از پدر و مادر (و شاید اطرافیان) دیده و شنیده  در قالب «والد» و تمام عکس‌العمل‌های احساسی که در ذهن کودک شکل می‌گیرد در قالب «کودک» ثبت و ضبط می‌شوند. به مرور زمان موجودیت سومی به نام «بالغ» هم شکل می‌گیرد که در مواجهه‌ کودک و والد،‌ رشد کرده، فکر و انتخاب و تجربه می‌کند و پخته می‌شود.

بحث اصلی تحلیل رفتار متقابل تعامل بین این  سه حالت شخصیت انسان است. هر‌گاه فرد بتواند در مواقع مناسب و ضروری بخش مربوطه را به کار گیرد، نه تنها می­تواند با بخش‌های درونی خود بلکه با فرد دیگری نیز در موضع تعامل و سازگاری قرار بگیرد. آسیب روانی، زمانی ایجاد میشوند که یکی از این سه حالت با استبداد و زور بر بخش‌های دیگر مسلط شده و نگذارد آن‌ها نقش خود را ایفا کنند.

در تحلیل رفتارهای متقابل با تشخیص این­که فرد با کدام حالت «خود» با مخاطب رفتار می‌کند، می‌توان رفتار و برخورد بعدی او را نیز پیش ­بینی کرد. با به صحنه آگاه آوردن این تشخیص می‌توان کیفیت و تاثیر ارتباطات افراد را بهبود داد.