بدبینی

بدبینی :
قوه­ خیال­ پذیرای هر نوع فکری است، بدی و پلشتی هم از همین مجرا وارد می­شوند و به افکار رنگ و وسوسه­ شیطانی می­زنند و با تکرار، سبب عملی شدن و به ­شکل عادت درآمدن افکارمنفی در ذهن می­شوند. تا دیر نشده باید به جنگ بدبینی‌ها برویم، آن هم زمانی که در حد طرحی از یک فکر یا گمان هستند، چون اگر به عمل درآیند و ریشه دوانند، به ­سختی می­شود با آن­ها مبارزه کرد. روان­شناسان اعتقاد دارند که هر فکر و اندیشه­ ای بالقوه­ ظرفیت تبدیل ­شدن به عمل را دارد.

برخی از بدگمانی‌ها ریشه در بیماری­‌های شدید روانی دارند که نیازمند مشاوره­ و درمان توسط روان­شناس و روان­پزشک است. ولی در بیش­تر موارد بدبینی فرد به­ واسطه­ شرطی بودن اوست، یعنی وقتی فردی حرف­‌های منفی و بدبینی‌های خود را به دیگران می­گوید، آن­ها هم در جواب او را تایید می­کنند، یا با لبخند موجب تشویق و تقویت‌اش می­شوند، در نتیجه شخص بدبین؛ ناخودآگاه نسبت به دیدگاهش مُصرتر شده، به­ گونه‌ای که حتا از ارایه نظرات منفی و بدبینانه­‌اش لذت می­برد.

«آدم­های منفی و بدبین هیچ­وقت نیمه­ پُر لیوان را نمی‌بینند، فقط نیمه­ خالی را می‌بینند، اگر هم لیوان کاملا پُر باشد. نگران هستند که نکند کسی آن را خالی کند» (پیتر ویلیامز)

عوامل بدبینی همواره در اطراف ما وجود دارند همه به‌طور روزمره با آن­ها مواجه می­شوند. ولی افراد خوش­بین به‌واسطه­ زمینه­ مثبت­ اندیشی که دارند چندان تحت­ تاثیر عناصر تخریبی بدبینی قرار نمی­گیرند. البته بدبینی شاید بتواند پشتیبان برخی واقعیاتی باشد که ما به­ آن­ها نیاز داریم، زیرا در بیش­تر صحنه­‌های زندگی خوش­بینی امر تضمین شده­‌ای نیست، گاهی امکان دارد با شکستی غیرقابل برگشت روبرو شویم، که عینک خوش­بینی تنها باعث تسکین موقتی ما می­شود و چیزی را تغییر نمی­دهد. ولی درکل باید گفت؛ منظور بدبینی عام است، نه موارد خاص. یعنی فرد تا ­جایی پیش می­رود که به هر چه نگاه کند، یا هر اتفاقی که در زندگی‌اش بیفتد، فقط نکته‌های منفی، یا نقاط ضعف را ببیند، و هر رویداد و موضوعی را در ذهن خود جریانی غلط و زشت ترسیم و تصور کند.

بدبینی عام تعبیری نادرست از رفتار دیگران هم هست

اگر فرد احساس ­کند آن چه می‌بیند با چیزی که در پشت صحنه وجود دارد تفاوت دارد، قطعا این رفتار از مثبت‌اندیشی نشات نمی­گیرد. گاهی انسان بدی می­کند اما اگر درونش خوبی باشد، بدبینی تلقی نمی­شود. کسانی­ که به بدبینی دچار هستند یک اتفاق بد را به همه چیز تعمیم می­دهند. این تعمیم ممکن است در همه­ امور زندگی یا تنها در مورد موضوعی خاص باشد.

«یکی از عللی که می­تواند باعث بدبینی در افراد شود، عوامل ژنتیک می­باشد، در این حالت تغییرات و فعل و انفعالات شیمیایی مغز موجب ایجاد، گسترش و تثبیت باورهای بدبینانه در شخص می­گردد. عامل وراثت در پدید آمدن این تغییرات نقش بسیار مهمی دارد. در یک خانواده که والدین آن به­ طور وراثتی مبتلا به بدبینی هستند، اگر نگرش اطرافیانِ کودکی که در این محیط پرورش می­‌یابد مورد ارزیابی و بررسی و اصلاح قرار نگیرد، با توجه به عامل توارث و محیط متشنج و بیمارگونه، شرایط برای بروز بدبینی بسیار مهیاست و فرزند یا فرزندان خانواده به آن (بدبینی) مبتلا خواهند شد. اجتماع و دیگر بیماری‌ها و یا حتا فرهنگ هم می­تواند باعث بدبینی در افراد شود» (شادمانی درونی- مارتین سلیگمن- ترجمه تبریزی، کریمی- نشر بهارسبز)

در اجتماع آدم­هایی وجود دارند که به ­واسطه­ شغل، فشارهای مالی، اضطراب یا عدم اعتماد به­ نفس دچار بدبینی می­شوند. فرد بدبین خیال می­کند که اطرافیان برای او ارزش قایل نیستند، از این­رو به کسی اعتماد ندارد. او درحالی که به ­شدت محتاج توجه اطرافیان می­باشد، وقتی اطرافیان به او محبت می­کنند، آن ­را پس زده و مهر و محبت آنان را به پای ریاکاری می­گذارد، در حقیقت یکی از ویژگی‌های این افراد، انزوای عاطفی است. افراد بدبین دارای ویژگی‌هایی چون: عدم بخشش و فراموش کردن، گرفتاری در رابطه با محل کار، احساس استثمار شدن و… نیز هستند.

افراد بدبین اغلب قبول نمی­کنند که بدبین هستند و افکار و استدلال­‌شان اشتباه است، اما برخی از بدبین­‌ها که به‌­وضعیت خود واقف‌اند، اگر در مراحل اولیه­ بدبینی باشند به‌دنبال راه‌هایی برای درمان بدبینی خود می­گردند، معمولا به آن­ها توصیه می­شود به مثبت­‌اندیشی و دوری از افکارمنفی روی ­آورند و در صورت لزوم برای مشاوره به روان­شناس مراجعه کنند.

البته ما با دو گروه افراد بدبین مواجه هستیم؛ یکی افرادی که ممکن است در طول زندگی دچار بدبینی شوند. گروه دوم افرادی که بدبینی­ شان غیرقابل مهار است و همواره در ترس به سر می­برند و به ­همین دلیل دچار حالت توهم یا نوعی پارانویید می­باشند. فرد بدبین به نکات منفی بسیار توجه دارد و نقطه ضعف‌های ناچیز را به خوبی می­بیند. همیشه دارای عدم اطمینان است و خودش را از همه چیز مبرا می­داند و گاهی هم ممکن است همراه با خود شیفتگی باشد.

تعصب در روان­شناسی به معنای فکر غیرمنطقی است که با موقعیت متناسب نیست اما بدبینی به ­معنای آن است که: «من می‌ترسم اتفاق ناگواری بیفتد ولی دلیلی منطقی هم برای آن ندارم». البته فرد بدبین هیچ­وقت خودش را با تعصب توجیه نمی­کند بلکه دیگران را بدبین و متعصب می­نامد. بدبینی و منفی‌نگری با اثر بدی که روی خود شخص و اطرافیانش می­گذارد، زندگی را در کام انسان تلخ و غیرقابل تحمل می­کند.