عزت نفس
عزت نفس احساس ارزشمند بودن
اعتماد به توانایی خود در اندیشیدن
اعتماد به توانایی خود در کنار آمدن با چالش‌های اولیه زندگی
اعتماد به حق خود برای موفق و شاد بودن
احساس ارزشمند و شایسته بودن
داشتن حق ابراز نیازها و خواسته ها و… است
نوعی خودشناسی نسبت به توانایی‌ها و محدودیت‌هاست
افراد دارای عزت نفس
مستقل عمل میکنند
«مسئولیت پذیرند»
«به پیشرفت‌هایشان افتخار میکنند»
«به چالش های جدید مشتاقانه روی می‌آورند»
«دامنة وسیعی از هیجان‌ها و احساسات را نشان میدهند»
«ناکامی‌ها را به خوبی تحمل میکنند»
«احساس میکنند که میتوانند دیگران را تحت تأثیر قرار دهند»
ویژگی‌های افراد فاقد عزت نفس
قریحه‌های خود را از دست میدهند»
«احساس میکنند که دیگران، ارزشی برایشان قائل نیستند»
«احساس ناتوانی میکنند»
«به آسانی تحت تأثیر دیگران قرار میگیرند»
«دامنة محدودی از عواطف و احساسات را نشان میدهند»
«از موقعیت‌های نگرانی‌زا می‌گریزند»
«بهانه جوئی میکنند و زود ناامید میشوند»
«برای ضعف‌های خود دیگران را سرزنش میکنند.»
راههای تقویت و تضعیف عزت نفس
«پیش نیاز دست‌یابی به عزت نفس» ضروری است.
دوران کودکی ارتباط کودک با جامعة اطرافش تعیین کنندة عزت نفس و عدم آن است
واکنش دیگران:
مهمترین منشأ پدید آمدن خودپنداره (تصور از خود) و عزت نفس، رفتار و واکنش دیگران نسبت به فرد، به خصوص کودک است. والدین یکی از مهم ترین منابع شکل‌گیری خودپنداره و احساس ارزش، نسبت به خود، در کودکان و نوجوانان هستند. کودکانی که مدام طرد میشوند کم کم به طرد خود می پردازند و احساس بی ارزشی میکنند و این خودپنداره تا بزرگسالی به همراه آنان خواهد بود.
مقایسه با دیگران:
کودک که به تدریج رشد میکند خود را با دیگران، مانند برادر، خواهر، دوستان و همسالان مقایسه میکند،
این مقایسه یکی از منابع اصلی ایجاد خودپنداره و عزت نفس در کودکان است.
مثلاً اگر برادر یا خواهر این فرد باهوش باشد، این شخص خودش را کم هوش تصور میکند و این تصور را مدام به خود تلقین میکند
عزت نفس هنگامی به وجود می‌آید که نیازهای ابتدایی زندگی به نحو مناسبی ارضا شده باشد.
افراد زمانی از عزت نفس زیاد بهرهمند میشوند که بتوانند در ۴ شرط متمایز احساسات مثبتی را تجربه کنند
همبستگی:
احساس همبستگی وقتی به وجود می‌آید که اشخاص از پیوندهایی که برای او مهم است و دیگران آنها را تأیید میکنند راضی باشد
بی‌همتایی:
احساس بی همتایی وقتی به وجود می‌آید که افراد بتوانند صفات یا ویژگی‌هایی را که موجب تفاوت و تمایز او از دیگران می‌شود بشناسد، به آنها احترام بگذارد، و به سبب داشتن آن صفات، مورد احترام و تأیید دیگران قرار بگیرد.
قدرت:
احساس قدرت وقتی به وجود می‌آید که شخص بداند منابع، فرصت و قابلیت آنرا دارد که به طُرق عمده بر شرایط زندگی خویش تأثیر بگذارد
الگوها:
برای داشتن عزت نفس زیاد، نوجوان باید به حد کافی نمونه ها یا الگوهای انسانی، فلسفی و عملیاتی را پیش رو داشته باشد
اما راههای تقویت عزت نفس
۱- طریقة صحبت کردن در مورد خود را تغییر دهید. و سعی کنید هرگز خودتان را تحقیر نکنید، و برای هرچه می‌خواهید و نیاز دارید کلمة «من» را به‌کار ببرید.
۲- از جسم خود مواظبت کنید. تحقیقات اخیر پزشکی به طور علمی این حقیقت را ثابت کرده است که میزان عقل و هوشی که انسان آن را به ارث می برد تأثیری همیشگی بر رفتار دارد و سلامتی فکر و بدن به طرز پیچیده‌ای با یکدیگر در ارتباط هستند. برای برخورداری از زندگی توأم با اعتماد به نفس باید از توانایی جسمانی لازم برخوردار باشیم و بی‌توجهی به آن، یکی از بزرگترین ضرباتی است که به خود وارد کرده‌ایم. بنابراین لازم است رژیم غذایی مناسب، خواب کافی، ورزش منظم و… را در برنامة زندگی خود لحاظ کنیم.
۳- به احساسات خود احترام بگذارید، احساسات به ندرت به انسان دروغ می‌گویند. راست گفته‌اند که «اگر احساسات خود را از خود و هر کس دیگری پنهان کنید، در واقع خودتان را پنهان کرده‌اید.» راههای مناسبی برای بیان احساسات خود پیدا کنید، سرکوب کردن هیجان‌ها، انرژی ما را از بین می‌برد و موجب مشکلاتی مانند: میگرن، پشت درد، اختلالات معده و روده، ترس‌ها، وسواس و افسردگی می‌شود.
۴- ابراز وجود و روی پای خود ایستادن را در خود تقویت کنید، و این را همیشه در گوش خود زمزمه کنید که «زندگی من متعلق به دیگران نیست، من برای آن زندگی نمی‌کنم تا مطابق انتظار دیگران رفتار کنم.
۵- روابط حسنة خود را تقویت کنید و برای تقویت آن این موارد را رعایت کنید
ـ گفتگوهای کوتاه را دست کم نگیرید.
ـ از لطیفه و شوخی استفاده کنید
ـ به علائم غیرکلامی توجه کنید(ژست، چهره، چشم‌ها و ابروها و
ـ تعریف و تمجید متناسب داشته باشید.
ـ دیگران را تحقیر نکنید.
ـ ارتباط چشمی خوبی برقرار کنید
۶- توانائی خود را در انتقاد کردن و پذیرش انتقاد بالا ببرید، و آنچه در این زمینه شما را کمک می کند: «واقع‌گرائی»، «پیش بینی». «همدلی»، «آرامش» و «دقت» است.
۷- برای هر تغییری در زندگی برنامه‌ریزی داشته باشید، و لازمة اینکار هم صبر و استقامت است. و همچنین نباید خود را با دیگران مقایسه کنید و یا حتی اجازه دهید دیگران در مورد پیشرفت شما قضاوت کنند. بلکه این فقط خود شما هستید که می‌توانید بهترین قضاوت را در مورد رفتار و احساسات خود داشته باشید.
۸- در زندگی خصوصی خود، سعی کنید محکم، مستدل و منضبط و مواظب باشید. عصبانیت، شما را از حالت اعتدال خارج نکند.
۹- لحظه به لحظه از سلامت جسم و روان خود مراقبت کنید و به فکر خود باشید.
