اجتماعی

ناموس‌کُشی

ناموس کشی - دکتر طباطبایی
نوشته شده توسط افشین طباطبایی

ناموس‌کُشی :

در خبرها آمده بود پدری با تفنگ شکاری دخترش را در برابر چشمان رهگذران به قتل می‌رساند. در نخستین بازجویی‌ها مرد انگیزه جنایت را سوءظن به دخترش عنوان کرد. این مرد مدعی شد از مدتی قبل به دخترش مشکوک شده و تصور می‌کرده وی با پسرجوانی در ارتباط است.

 بر اساس‌ آمار سازمان‌ ملل‌ متحد ساليانه‌ حدود ۵۰۰۰ زن‌ و دختر جوان‌ تحت‌ عنوان‌ «ناموس‌ و حيثيت‌» به‌ قتل‌ مي‌رسند. قتل‌های ناموسی‌ ريشه‌هاي‌ عميق‌ و قربانياني‌ فراوان‌ دارد و در سراسر دنيا اتفاق‌ مي‌افتند،‌ و از آنجایی که اطلاع‌رساني‌ دقيق‌ و درستي‌ درباره‌ی آن‌ها وجود ندارد، گفته می‌شود که آمار واقعي‌ رقمي‌ بسیار بالاتر است، زيرا در خیلی‌ از موارد شكايتي‌ عنوان‌ نمي‌شود، يا خانواده‌هاي‌ قربانيان‌ به‌ دروغ‌ اين‌ جنايات‌ را به‌ عنوان‌ خودكشي‌، تصادف‌ يا ناپديد شدن‌ گزارش‌ مي‌دهند.

قتل‌های ناموسی اغلب به‌ منظور احياي‌ شرف‌ و آبروي‌ خانوادگي‌ يا پنهان‌ كردن‌ جرم‌هايي‌ چون‌ تجاوز و روابط‌ جنسي‌ با محارم‌ صورت‌ مي‌گيرند. قتل‌ ناموسي‌ به‌ تصورات‌ و باورهای سنتي‌ از ناموس‌ و حيثيت‌ بر مي‌گردد كه‌ چندان با‌ تعريف‌ آن‌ در جوامع‌ مدني‌ ارتباطي‌ ندارد. در جوامع‌ مردسالار، برخی مردان با باورهای سنتی آبروي‌ اجتماعي‌ خود را وابسطه به برخوردها و روابط‌ نزدیکان مونث‌شان می‌دانند.

قتل‌ با انگيزه‌‌ی ناموس‌ ‌پرستي‌ به‌ ايران‌ يا كشورهاي‌ خاصي‌ محدود نمي‌شود، در بسياري‌ از كشورهاي‌ غربي‌ نيز مردان‌ به خاطر غيرت‌ ناموسي‌ گاها دست‌ به‌ خشونت‌ و قتل‌ مي‌زنند. بنا به اظهار نظر برخی پژوهشگران؛ قتل‌هاي‌ ناموسي‌ و جنسي‌ در چند حالت‌ رخ‌ مي‌دهند؛ يكي‌ هنگامي‌ است‌ كه‌ دختري‌ رابطه‌‌ی نامشروع‌ برقرار مي‌كند و موضوع فاش‌ مي‌شود، و چون نوعي‌ سرشكستگي‌ و بي‌آبرويي‌ براي‌ اعضاي‌ خانواده‌ به وجود آمده، در نتيجه‌ پدر يا برادر دختر اقدام‌ به‌ قتل‌ او و از بين‌ بردن‌ لکه‌ی ننگ‌ مي‌كنند زيرا مي‌دانند در اين‌ رابطه‌ کسی شاكي نخواهد بود و مشكلي‌ از جهت‌ مجازات‌ نخواهند داشت‌. دیگر مشاهده عینی عمل زنا است. ولی مسئله این است که در پژوهش‌ها مشخص شده بسیاری از چنین قتل‌هایی صرفا بر اساس تصورات ذهنی قاتل، نه عینی و واقعی، شکل می‌گیرد.

در ماده‌ ۶۳۰ قانون‌ مجازات‌ اسلامي‌ آمده‌ است؛‌ هرگاه‌ مردي‌ همسر خود را در حال‌ زنا با مردی اجنبي‌ مشاهده‌ كند و علم‌ به‌ تمكين‌ زن‌ داشته‌ باشد، مي‌تواند در همان‌ حال‌ آن‌ها را به‌ قتل‌ برساند و در صورتي‌ كه‌ زني‌ مكره‌ باشد (یعنی مجبور شده)، فقط‌ مرد را مي‌تواند به‌ قتل‌ برساند، حكم‌ ضرب‌ و جرح‌ در اين‌ مورد مانند قتل‌ است‌. نص صریح قانون‌ بر لحظه‌اي‌ است‌ كه‌ مرد‌، عمل‌ زنا را شخصا مشاهده کند، در غیر این صورت مصداق عمل ندارد. از سوي‌ ديگر اين‌ قانون‌ تاكيد بر مرد و همسرش‌ دارد و به‌ هيچ ‌عنوان‌ قابل‌ تعميم‌ به‌ برادر و پدر نيست‌. قانون‌گذار هيچ‌گونه‌ امتيازي‌ براي‌ برادر نسبت‌ به‌ خواهرش‌ براي‌ تنبيه‌ و مجازات‌ قائل نیست. يعني‌ برادر اگر خواهرش‌ را حين‌ ارتكاب‌ زنا ببيند هيچ‌ حقي‌ ندارد كه‌ او را بكشد.

آن‌چه مایه تاسف است، در این نکته نهفته که معمولا علت‌ وقوع‌ قتل‌هاي‌ ناموسي‌، سوءظن‌ افراد است‌ نه علم به یقین. گرچه‌ ماده‌ ۶۳۰ قانون‌ مجازات‌ اسلامي‌ مردان‌ را تنها در صورت‌ مواجهه‌ با خيانت‌ عینی همسر مجاز به‌ قتل‌ وي‌ مي‌داند اما نتايج‌ تحقيقات‌ پژوهشگران نشان‌ مي‌دهد كه‌ در بسياري‌ از موارد مردان‌ بدون‌ حصول‌ اطمينان‌ از خيانت‌ همسر و در صورت‌ شكست‌ زناشويي‌، نافرماني‌، عدم‌ تمكين‌ جنسي‌ و حتي‌ سهل‌انگاري‌ در وظايف‌ زناشويي‌ ممكن‌ است‌ عمدا يا سهوا همسر خود را به‌ قتل‌ برسانند و با تكيه‌ بر اين‌ ماده‌ قانوني‌ و توسل‌ به‌ عامل‌ تحريك‌ و از دست‌ دادن‌ مهار‌ شخصي‌، خود را تبرئه‌ كنند.

قتل ناموسی اقدامی خشونت‌بار و بی‌رحمانه برای کشتن یک زن یا دختر به دست مردی از اعضای خانواده‌ است که حس کرده به خاطر اعمال و رفتار آن دختر یا زن آبرو و حیثیت خود و خانواده زیر سوال رفته است. که در این رابطه یک زن یا دختر می‌تواند به دلایل مختلفی به بی‌آبرو کردن خانواده‌اش متهم شود.

عدم تمکین به ازدواجی اجباری، فرار از خانه، روابط نامشروع، تجاوز، گاهی نیز طلاق گرفتن به سادگی می‌تواند از سوی مردان خانواده به‌عنوان واقعه‌یی که باعث شرمساری و آبروریزی همه خانواده شده، تلقی شود، و زن یا دختر نگون‌بخت برای حفظ به اصطلاح آبروی خانواده کشته شود. آمار حاکی است؛ قاتل در قتل‌های ناموسی اغلب برادر، پدر، شوهر، عمو، دایی یا مردی از اقوام و دوستان خانوادگی زن یا دختر است. در تحقیقی مشخص شده؛ در کشورهایی که قتل‌های ناموسی در آن‌ها اتفاق می‌افتد، پلیس و قوه قضائیه اغلب از کشتن زنانی که متهم به فساد اخلاقی یا بی‌آبرویی بوده‌اند، چندان هم ناخشنود نیست و برای حفظ جان زنان و دخترانی که از سوی شوهر، برادر، پدر یا آشنایان خود در معرض خطر و تهدید جانی قرار دارند، عملاً کاری انجام نمی‌دهند.

قتل‌ ناموسی معمولاً در مناطقی که وابستگی‌های عشیره‌ای دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد. مطالعات جامعه‌شناختی نشان می‌دهد قتل ناموسی غالباً اقدامی است که مردان خانواده زن، برای جلب رضایت اجتماع و محیطی که در آن زندگی می‌کنند، انجام می‌دهند. به بیان روشن‌تر، شوهر، برادر یا پدری که همسر، خواهر یا دختر خود را می‌کشد، در حقیقت این‌کار را نه برای رضای خاطر خود، بلکه اغلب برای خشنودی اقوام و آشنایان و اهل محل یا طایفه انجام می‌دهد تا در میان‌شان احساس سرافکندگی و شرمساری نکند.

نکته این‌که صرف سوءظن، استناد به شایعات، برداشت‌های ذهنی و امثالهم دلیل اغلب چنین فجایعی است، و اگر یک نابهنجاری اجتماعی یا اخلاقی رخ می‌دهد باید بر اساس قانون و از طریق مجاری قانونی با آن برخورد شود، نه این‌که هر شخصی بر اساس نظر خودش تصمیم‌گیری و اقدام کند.

درباره نویسنده

افشین طباطبایی

افشین محمدباقر طباطبایی. نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی - روانشناختی - مشکلات جوانان. مربی مثبت‌اندیشی. شعار او این است: رهبر ارکستر زندگی خود باشید

دیدگاهتان را بنویسید