طبیعت خشم

طبیعت خشم چیست؟ وقتى انسان خشمگین می­شود، سلسله ­اى از واكنش­ هاى شيميايى و فیزیکی در بدن فعال می­گردند. يكى از آن­ها، بالارفتن ضربان قلب و سرعت تنفس است و ديگرى تغيير خطوط چهره و صورت. هم زمان، فعل و انفعالى ذهنى نيز صورت می­پذيرد كه قابل اندازه ­گيرى نيست. برای شناسایی فردى خشن، كه احتمال انجام اعمالى ناشايست و تند از او می­رود، تنها میتوان به عوامل ظاهرى تكيه كرد. (چون كسى قادر به پى بردن افکار ديگران نيست).

هرگاه احساسى بروز كند، اغلب ميل به اقدامى را سبب میگردد، که گاه جنبه ­ى ذهنى دارد و در پاره ­اى مواقع، صورت عملی پيدا می­كند.

هر احساسى، واكنشى پيچيده محسوب می­گردد كه داراى ابعاد فيزيكى و ذهنى ­است. بروز خشم، می­تواند به منظور برطرف كردن نيازى روانى ـ حتى منفى ـ باشد. كسى كه دچار عقده ­هاى متعدد روانى­ است، شاید به خاطر ارضاى روحی و آرامش، دست به خشونت و پرخاشگرى بزند. بیش­تر اوقات بروز هر احساسى – چه با بار منفى، چه مثبت – اقدامى را به همراه خواهد داشت.

«بسيارى از افرادى كه دچار مشكلات رفتارى و اخلاقى هستند، به نوعى از جراحت­هاى روانى و ژنتيكى يا تربيتى رنج می­برند و در عذاب هستند. خشم، احساسى ا­ست كه بايد براى رفع آن انديشه ­اى كرد و مهار و رامش نمود. خشم را با كمى آموزش، می­توان لگام زد. مديريت سالم خشم، مستلزم آن است كه از تكوين آن، مادامى كه در سطح ملايمى قرار دارد، آگاه شويد. براى اين­كار، لازم است سرنخ­هاى رفتارى خشم را شناخت». (كتاب مراحل پنج گانه تكوين جنايتى قاهرانه)

يكى از شگفتی­هاى مغز انسان در آموختن امور پيچيده اين است كه بعد از مدتى تمرين و تمركز بر كارهايى دقيق و حساس، انجام آن امور، به گونه ­اى خودكار، از طريق بخش ناخودآگاه مغز انجام می­پذيرد. براى يادگيرى رانندگى نياز به آموزش، حوصله، دقت، هوشيارى، حضور ذهن، تمرين و تكرار داريد; اما همين امور به ظاهر مشكل، بعد از چند سال، تبديل به كارى ساده و عادى می­شود و همه ­ى آن نكته ­هاى ظريفى كه نياز به دقت زياد داشتند با همان كيفيت، به وسيله­ ى ناخودآگاه انجام می­پذيرد.

خطاهای فكرى، اغلب باعث خشم­ هاى افسار گسيخته و بی تناسب می­شوند. اگر نقاط ضعف فكرى را بشناسيم، قطعاً بهتر میتوانيم با تدابيرى از ميزان خشم بكاهيم.

مغز را می­توان به يك اندام فيزيكى تشبيه كرد. وقتى شما بيمار، گرسنه، خسته، مضطرب و… می­شويد، مغزتان نمیتواند، به اندازه­ ى شرايط طبيعى به وظايف خود عمل كند; توانايى استدلال، نقصان می­يابد و در نتيجه با مشكلاتى روبه ­رو می­شوید كه خشم افسار گسيخته و فوران يافته، يكى از نتايج آن است.

يكى از راه­هاى فروكش كردن خشم و مهار اوضاع بحرانى، توانايى مديريت نمودن استرس روانى و اضطراب است.

غواص­ها، در مسير بالا آمدن از اعماق آب، چند نوبت توقف می­كنند تا بدن­شان بتواند فشار درون را با فشار آب تنظيم كند. درغير اين­صورت، حباب­هاى هوا، در خون تشكيل می­شود، كه می­تواند آسيب­هاى جدى به غواص برساند. اين فرايند، تنظيم فشار يا فشار زدايى، ناميده می­شود كه در مورد خشم هم با صرف وقت و گذر زمان، می­توان از شدت و حدت آن كاست.

امروزه، يكى از مشكلات بزرگ در همه جوامع وارد آمدن اضطراب و استرس (فشار روانى) به انسان است. اضطراب و هراس و نگرانى، بستر مناسبى براى رشد نهال خشم است. فشار روانى، ناكامى، احساس تضاد اجتماعى و تهديد امنيت، میتوانند بالقوه، استرس­زا باشند.

در شرايط اضطراب روانى، هرگز تصميم گيرى نكنيد

براى برخورد مناسب با فردى خشن يا موقعيتى سرشار از خشم و يا خشم درونى، بايد حوادث و پيش­ آمدها را به دقت و درستى ارزيابى كرد. سرزنش كردن ديگران در قبال حادثه­ ى ناراحت­ كننده و تلخ، نتيجه­ اى ندارد. در خيلى از موارد، منبع بروز خشم و بحرانى شدن اوضاع و درگيرى خشونت­ بار، خود ما هستيم، نه مهاجم يا طرف مقابل. اعمال نادرست و حركت نابه­ جا يا خشم نامتناسب قربانى، طرف مقابل را به مهاجم و متخاصم تبديل مى نمايد.

برگرفته از کتاب دفاع نوشته: افشین طباطبایی